Meteorenzwerm - dutch-meteor-society

Eerste impressies Perseïden 2023

Perseïden actief met mogelijk nog een naverbrander…

Tot de nacht 10/11 augustus voerden bewolking en regen de regie. Voorafgaand aan deze nacht hebben we maar weinig waarnemingen kunnen verzamelen.
De nacht 10/11 augustus was vrijwel overal glashelder en heeft veel data opgeleverd.
De nacht 11/12 augustus is vrijwel geheel ten onder gegaan in bewolking en (veel) regen.
De maximumnacht 12/13 augustus gaf een wisselend beeld: aanvankelijk waren er uitgebreide en dikke cirrusvelden; later op de nacht klaarde het in de BeNeLux wat meer op en zijn wat visuele waarnemingen gedaan en veel CAMS data verzameld.

Frankrijk

Waarnemers Koen Miskotte en Michel VandePutte rapporteren vanuit Frankrijk: ‘Overdag wat heiïg en cirrus, maar ’s avonds lost alles op. Geen Provencaalse tophemel (grensmagnitude 6,7 á 6,8) maar met een 6,6 en veel contrast absoluut niet te klagen.
De nacht van 11 op 12 augustus gaf gedurende anderhalf uur forse activiteit. Daarvoor en erna was het een stuk rustiger. Een drietal vuurbollen van -4, -5 en -6.
De nacht van 12 op 13 augustus een lange sessie gedaan. Wisselende activiteit van matig tot fors. Ook nu weer een paar fraaie vuurbollen van -4, -4, -6 en -7.’

Nederland

Carl Johannink en team meldt veel cirrus en daarom recreatief waarnemen. Om 2:20:16 werd de flare van een zeer heldere vuurbol waargenomen.
Hans Betlem telde in een uur tijd tussen 1:30 en 2:30 UT een dertigtal Perseïden onder matige omstandigheden met veel cirrusbewolking. De vuurbol van 2:20:16 verscheen vrijwel in het Zenit en liet een nalichtend spoor van 7 seconden na. De vuurbol werd geschat op -5 á -6. Hij is vastgelegd door de all-sky EN900 te Winterswijk Woold en is minimaal simultaan opgenomen met EN902 Wilderen. Het tijdstip werd bepaald met de high-speed fotometer EN301 te Winterswijk-Woold.

CAMS

Voorlopige resultaten van de nacht 10/11 augustus: meer dan 800 banen vastgelegd. Radiantplot zie figuur.
De nacht 12/13 augustus gaf veel bewolking maar gelukkig cirrus waardoor veel heldere meteoren toch vastgelegd konden worden. Op de ochtend van de 13^e augustus konden al 160 banen worden berekend uit de summiere beschikbare data.

De show is nog niet over!

De International Meteor Organization (IMO) neldt, dat gedurende de nacht 13/14 augustus nog een behoorlijke meteorenactiviteit verwacht mag worden.

Volgens Jérémie Vaubaillon (Paris Observatory) is het mogelijk, dat de aarde een stofspoor, uitgestoten door komeet 109P/Swift-Tulle in het jaar 68 voor Christus doorkruist op 14 augustus tussen 1h en 2h45m UT. Het is onduidelijk wat er verwacht mag worden maar blijf paraat en mis niets!

Nacht 13/14 augustus 2023

Visuele waarnemers in Nederland (Carl Johannink en Hans Betlem) en in Frankrijk (Koen Miskotte en Michel VandePutte) melden geen noemenswaardige verhoging van de activiteit van de Perseïden in het tijdsinterval van de doorgang door de 68 BC stofpassage.
Op de radiografiek en ook het IMO video netwerk geeft een piekje tussen 2h en 3h UT met een ZHR van 80 á 90 terwijl die normaal 50 á 60 is.
Impressie vanuit Frankrijk: wisselende activiteit mety veel zwakke meteoren.|Wel aardig wat vuurbollen: 3 á 4 vuurbollen tussen de -3 (1x) en -6 á -7 (3x) in de laatste uurtjes.

Vuurbollen

Het EN netwerk legde de nodige Perseïde vuurbollen vast. Vanuit Humain (EN901) werden 12 vuurbollen vastgelegd; vanuit Wilderen (EN902) 11.
De helderste verscheen op 14 december rond 1:00:57 en is te bewonderen als catch of the day. De vuurbol is minimaal simultaan gefotografeerd met post EN902 te Wilderen.

CAMS

Per 14 augustus einde dag data van 66 camera’s beschikbaar. 1450 Perseïdenbanen konden worden berekend.
Zie de figuren voor de berekende radiantposities van de Perseïden die nacht.

Compilatie van 118 Perseïden boven Dwingeloo in de nacht van 12 op 13 augustus 2023, gemaakt met een GlobalMeteorNetwork camera door Tammo Jan Dijkema. Bron: CAMS BeNeLux.

Radiantposities met zeer prominent de Perseïdenradiant in de nacht van 10 op 11 augustus 2023 uit CAMS data. Bron: CAMS BeNeLux.

Mogelijke doorkruising van de aarde van een stofspoor, uitgestoten in 68 voor Christus in de nacht 13/14 augustus 2023.
Bron: IMO

Radiantposities in de nacht 13/14 augustus 2023 uit CAMS data.
Bron: CAMS BeNeLux.

Perseïdenradiant (detail) in de nacht 13/14 augustus 2023, bepaald uit CAMS data.
Bron: CAMS BeNeLux.

Zomerzwermen dienen zich aan!

Meteorenactiviteit neemt snel toe!

De waarnemers die dagelijks de data van hun CAMS camera’s analyseren hebben het al gemerkt en langzamerhand zullen ook de visuele waarnemers het weer gaan zien: de meteorenactiviteit neemt weer snel toe.
Het zijn niet meer alleen de (lage) sporadische frequenties, maar nu beginnen ook de eerste zomerzwermen weer duidelijk zichtbaar te worden in de CAMS data.
We zien op de plot van radianten rechts de eerste Perseïden verschijnen.
Linksonder zien we activiteit van de Capricorniden.
Aan de linkerkant zien we nabij RA=355 en DE=12 activiteit van het zwermpje Juli Pegasiden [#175 JPE]. Radiant en snelheid van de Juli Pegasiden komen overeen met de grote komeet van 1771 (C/1771 A1) als ook met komeet C/1979 Y1 Bradfield.
Het loont dus de moeite weer eens een nachtje buiten te gaan zitten!

Referentie
Holman & P. Jenniskens,
Discovery of the Upsilon Andromedids (UAN, IAU #507),
WGN 41 [2], p.43-47

Radiantplot van meteoren, vastgelegd met CAMS in de nacht van 17 op 18 juli 2023. Clustering van radianten begint zichtbaar te worden.

De meteorenzwermen van juli en augustus komen er weer aan!

Maanlichtloze Perseïden in 2023

Inleiding
Met nieuwe maan op 16 augustus zijn de waarneemomstandigheden om de Perseïden-meteorenzwerm waar te nemen dit jaar erg gunstig. Rond het maximum van de zwerm zal tegen de ochtendschemering een smal maansikkeltje in het oosten zichtbaar zijn.
Dit jaar wordt een normale terugkeer van de zwerm verwacht met daarnaast een tweetal kansen op iets verhoogde activiteit.

Laurentiustranen
De Perseïden worden ook wel de Laurentiustranen genoemd. Dit heeft te maken dat 10 augustus de feestdag is van de heilige Sint Laurentius. De reden voor deze feestdag is wel wat vreemd: hij werd namelijk op 10 augustus 258 in Rome levend op een rooster verbrand. Daarbij zou hij zoveel tranen gelaten hebben dat de Perseïden deze bijnaam hebben gekregen.

Swift-Tuttle
De Perseïden zijn afkomstig van het stof van 109P/Swift-Tuttle, ontdekt in 1862. Astronomen uit die tijd berekenden dat de komeet een elliptische baan volgt met een omloopstijd van 120 jaar en verwachtten de terugkeer van de komeet ergens tussen 1969 en 1972. De Italiaanse astronoom Giovanni Schiaparelli ontdekte de link tussen de komeet en de bekende Perseïdenzwerm in 1867.
Komeet 109P/Swift-Tuttle beweegt in een langgerekte retrograde baan om de zon, waardoor. de bewegingsrichting van de komeet en de Perseïden tegen de beweging van de planeten in gaat. De baaninclinatie (hoek van de Perseïdenbaan met de ecliptica) bedraagt ongeveer 114 graden.
De baan wordt sterk beïnvloed door de zwaartekracht van Jupiter. Vrij recent werd ontdekt dat de komeet in een 1:11 resonantie met Jupiter beweegt. Eén omloop van 109P/Swift-Tuttle valt samen met 11 omlopen van Jupiter. Daardoor is de omlooptijd van 109P/Swift-Tuttle niet constant en varieert ruwweg tussen de 128 en 133 jaar.
In 1992 herontdekte de Japanse amateurastronoom Tsuruhiko Kiuchi de komeet 109P/Swift-Tuttle. Dit leverde in de periode 1989-1997 een aantal meteorenuitbarstingen op door de aanwezigheid van stofsporen van komeet 109/PSwift-Tuttle met ZHR’s tussen de 150 en 500. Deze serie uitbarstingen is nu voorbij, maar dankzij de zwaartekrachtsinvloed van Jupiter en Saturnus worden we zo nu en dan nog wel eens verrast met hogere activiteit zoals in 2016.

Verhoogde activiteit?
De Perseïdenzwerm is flink uitgestrekt; het kost de aarde zes weken om de zwerm te doorkruisen. De eerste Perseïden zijn al zichtbaar tussen 10 en 15 juli; de laatste eind augustus. Perseïden zijn snelle meteoren (59 km/s) en laten vaak flares (helderheids opvlammingen) zien. Ook hebben de heldere exemplaren regelmatig nalichtende sporen. De zwerm is het beste waar te nemen in het tweede deel van de nacht bij een hoge stand van de radiant aan de hemel.
Het maximum van de zwerm wordt dit jaar in de vroege ochtenduren van 13 augustus tussen 9 en 12 uur verwacht als de zon alweer op is in Europa. Dat houdt in dat we in de ochtend van de 13de vanuit Nederland maximale aantallen kunnen zien. Hoeveel, hangt onder meer af van de aanwezigheid van bewolking, de hoeveelheid lichtvervuiling, hoe goed de ogen van de waarnemer zijn en of hij/zij volledig uitzicht heeft. Vanaf een donkere locatie met vrij uitzicht zou je tegen de ochtendschemering tot 60 meteoren per uur mogen verwachten.
Rond 5 uur (de schemering is dan al begonnen) kan er wat extra activiteit zijn als gevolg van een Perseïdenfilament. Dit is een soort van verdichting in het komeetstof. In 2018, 2019 en 2021 werd extra Perseïdenactiviteit waargenomen in de nacht van13 op/14 augustus. In 2021 lag de ZHR zelfs boven de 200. Helaas is in 2022 geen piek waargenomen.
Buiten dit filament om wordt er ook nog wat extra activiteit verwacht als gevolg van de passage van de aarde door een oud stofspoor van komeet 109P/Swift-Tuttle uit 68 BC. Hoeveel extra activiteit dit gaat opleveren is moeilijk te zeggen omdat het een zeer oud stofspoor betreft. Duidelijk is dat we dit jaar veel meteoren kunnen zien tussen 10 en 15 augustus.

Verder lezen
De Perseïden: Ontmoetingen met stof van komeet 109P/Swift-Tuttle

In de activiteitsperiode van de Perseïden beweegt de radiant door de sterrenbeelden Cassiopeia, Perseus en Camelopardalis. Deze verplaatsing wordt veroorzaakt door de beweging van de aarde om de zon. Daardoor verandert de richting waaruit de Perseïden vandaan lijken komen.

Compositie foto gemaakt door Peter van Leuteren in de nacht 12/13 augustus 2013 vanuit het Provencaalse Revest du Bion. Op de voorgrond is een aantal meteorenwaarnemers van de DMS actief . Camera: Canon EOS 40D met een Canon EF 15 mm F 2.8 fish eye lens.

Lyriden 2023

Zeer gunstige waarneem omstandigheden voor de Lyriden in 2023

Nieuwe maan op 20 april 2023 betekent maanlichtloze omstandigheden voor de Lyriden. Het maximum van de zwerm valt dit jaar in de nacht 22/23 april om 1 UT (03:00 uur MEZT). Dit is erg gunstig want tussen 01:00 en 02:30 UT (03:00-04:30 MEZT) staat de radiant op zijn hoogst. Wellicht zijn er dan ook wat meer heldere meteoren zichtbaar. De ZHR van de zwerm is enigszins variabel, meestal ligt deze rond de 15, maar in sommige jaren kan het ook 20 of 30 zijn. De zwerm kent ook uitbarstingen, zo steeg in 1982 de ZHR kortdurend naar een ZHR van 90. Momenteel wordt er geen uitbarsting verwacht.
De Lyriden kun je de hele nacht waarnemen, het is donker tussen 20:30 en 02:30 UT (22:30 en 04:30 MEZT). Het meest gunstige tijdstip om te kijken is dus na 00 UT (02:00 MEZT).

De Lyriden zijn medium snelle meteoren. De radiant ligt tijdens het maximum op de grens van de sterrenbeelden Hercules en Lyra. Rond het maximum zijn er wat meer heldere Lyriden te zien. Het moederlichaam van de Lyriden is de komeet C/1861 G1 (Thatcher). Deze komeet heeft een omloopstijd van 415,5 jaar en had haar laatste perihelium in 1861.

Zoals gebruikelijk zullen het CAMS BeNeLux en all sky netwerk elke nacht actief zijn.
Visuele waarnemers plannen een actie in de week rond het maximum.

De Lyriden radiant beweegt zich tussen 15 en 25 april in de sterrenbeelden Hercules en Lyra.

15 Z Tauriden vuurbollen meervoudig gefotografeerd

Zuidelijke Tauriden tak draagt verhoogde activiteit in Asher jaar 2022

Het jaar 2022 is een Asher jaar. Het past in de 8-jarige cyclus waarin de Tauriden met verhoogde activiteit zichtbaar zijn.
Uit de CAMS data van 2022 blijkt, dat deze verhoogde activiteit vooral gedragen wordt door de zuidelijke tak van de Tauriden zwerm.
Dit beeld wordt nu ook bevestigd door de simultaanopnamen van het EN All-Sky netwerk.
Gedurende de periode tussen 28 oktober 2022 en 20 november 2022 werden door onze all-sky toestellen 32 vuurbollen meervoudig gefotografeerd. Hiervan behoorden er 15 tot de Zuidelijke Tauridenzwerm. Deze zijn op grond van hun baanelementen scherp te onderscheiden van de Noordelijke Tauriden. Van de Noordelijke Tauriden werd dit jaar geen enkele vuurbol gesnapt.

Eén van de vele fraaie opnamen van een Zuidelijke Tauride vuurbol dit jaar.

Mogelijke Leonidenuitbarsting op 19 november 2022

Op donderdagavond 17 november 2022 rond 23:00 UT bereikt de bekende Leoniden meteoren zwerm haar jaarlijkse maximum met en verwachte ZHR van 10 á 15. De radiant staat dan 8 graden boven de horizon. Het beste kijkt men dan later in de ochtend naar de Leoniden als de radiant hoger staat. Je kunt dan tot 10 Leoniden per uur verwachten. Het zijn zeer snelle meteoren (72 km/s), schijnbaar afkomstig uit de sikkel van het sterrenbeeld Leeuw. Vaak laten de heldere exemplaren nalichtende sporen na. Dit jaar zijn er echter wat kansen op extra activiteit van de Leoniden.

Uitbarsting?

De astronomen Maslov en Sato zien een dichte nadering op zaterdagochtend 19 november 2022 tot het 1733 stofspoor achtergelaten door het moederlichaam van de Leoniden, de komeet 55P/Tempel-Tuttle. Maslov geeft als maximum tijdstip 06:00 UT (7:00 uur MET) en verwacht een ZHR van 200+ met heldere Leoniden. Sato is wat behoudender en geeft als maximum tijdstip 06:20-06:27 UT (7:20-07:27 MET) met een ZHR van 50+.

Omstandigheden

Beide tijdstippen vinden plaats tijdens de schemering. De astronomische schemering begint even na 5 UT, de nautische schemering even voor 6 UT. Echter, als de Leoniden inderdaad hoge activiteit geven en veel heldere exemplaren laten zien, zou er nog wel wat te zien moeten zijn. Bij een hoge ZHR zou de aanzet tot de piek zeker opmerkzaam moeten zijn. Wel stoort de afnemende maan nog enigszins. Ze staat bij de ster beta Virgo en komt op even na 03:00 UT (K=0,25). Begin eventueel al om 3 of 4 uur UT met waarnemen om te kijken of er al verhoogde activiteit is.
Er zijn ook nog naderingen tot stofsporen uit 1600 (18 november 2022 07 UT volgens Vaubaillon) en 1800 (21 november 2022 om 15 UT door Maslov). Beide zouden maar licht verhoogde activiteit opleveren en vinden plaats trouwens als het al licht is boven Europa.
Het is overigens altijd leuk om tussen 16 en 25 november de Leoniden waar te nemen. Soms treden er wel eens onverwachte kleine meteoren uitbarstingen op zoals in 2017 en 2018.

De positie van de Leoniden radiant op verschillende data.

Deze heldere Leonide vuurbol werd vastgelegd op 17 november 2017 om 01:27:22 UT door de all sky automaat EN908 te Ermelo.

Meer info

https://www.imo.net/files/meteor-shower/cal2022.pdf

Orioniden en Tauriden komen er aan!

De Orioniden in 2022

Op 21 oktober aanstaande vertonen de Orioniden, afkomstig van het moederlichaam komeet 1P/Halley, hun jaarlijkse maximum. De verwachte ZHR ligt tussen de 15-30. Rond het maximum komen deze zeer snelle (66 km/s) meteoren uit een gebied ongeveer 5 graden west van de ster gamma Gemini. Orioniden zijn meestal zwakke meteoren, maar soms zijn ook heldere exemplaren toty -2 niet ongewoon. Echte vuurbollen zijn wel zeldzaam. In 1993 en 1998 vertoonden de Orioniden uitbarstingen met een ZHR van 25 in de nacht 16/17 (alleen 1993) en 17/18 oktober (1993, 1998). In de periode 2006-2010 vertoonden de Orioniden grotere uitbarstingen (ZHR’s tussen de 40-90) als gevolg van de passage van de aarde door oudere stofsporen. Zie figuur voor de radiantposities.
Meer info:

2022 Meteor Shower Calendar, page 16.
Johannink C., Miskotte K., Orioniden analyse 2006, eRadiant 2006-5, p. 115-119
Johannink C., Miskotte K., Orioniden 2007: succesvol!, eRadiant 2008-1, p. 18-22

De Tauriden in 2022

De Tauriden zijn een oude meteorenzwerm, bestaande uit meerdere subzwermen die afkomstig lijken van meerdere moederlichamen, met als hoofdleverancier komeet 2P/Encke. Zo is er een noordelijke- en zuidelijke tak actief. De meteoren van deze zwerm zijn traag en lijken hun maximum in november te hebben. In sommige jaren is de zuidelijke tak wat meer actief, mogelijk als gevolg van meteoroiden die vastzitten een 7:2 resonantie met Jupiter. Op aarde zien we dan meer (heldere) Tauriden. Het laatste mooie jaar was 2005 en 2015 toen er soms zeer heldere vuurbollen werden gezien wereldwijd. In beide jaren werden soms 5 of 6 vuurbollen in één nacht vastgelegd door all sky camera’s in de BeNeLux. Ook in 2022 wordt dit verschijnsel, ook wel Asher jaar genoemd, terugverwacht. De ZHR in ‘normale’ jaren ligt meestal rond de 5, maar verdubbelt in de zogenaamde Asher jaren in de periode 25 oktober-10 november. Zie figuur voor de radiantposities in oktober en november.
Meer info:

2022 Meteor shower calender pg. 22
Miskotte K., Johannink C., De Tauriden: een interessante zwerm, eRadiant 2005-5, p. 135-145
Spurny P., et al, Discovery of a new branch of the Taurid meteoroid stream as a real source of potentially hazardous bodies, A&A 605, A68 (2017).

CAMS dekking door 9 van de 13 CAMS stations. Een goede dekking en record resultaten.

Tauriden komen tot leven

Vuurbol boven Duitsland

Hoewel het nog te vroeg is om daar iets over te zeggen, lijkt het Tauridenseizoen geopend met een zeer helder exemplaar boven Duitsland.
Deze is ook vanuit ons land waargenomen.
De vuurbol verscheen op donderdagavond 27 oktober omstreeks 18h17m UT (20h17m lokale zomertijd) zeer laag in het oosten. Juist vanwege het tijdstip én de lage verschijningshoogte, is de vuurbol waarschijnlijk door velen gezien.
De vuurbol werd zeer laag aan de oostelijke horizon vastgelegd door ons all-sky station in Woold, EN900.

Ook vastgelegd door het Tsjechisch netwerk

Het is op dit moment hoogzomer in centraal Europa, zo meldt de beheerder van het Centraal Europese netwerk, Pavel Spurný. De vuurbol van 27 oktober is door alle (en dat zijn er 20!) stations van het netwerk vastgelegd. Het meest westelijke station, Tautenburg, had de vuurbol vrijwel in het zenit. Er zitten juweeltjes van opnamen tussen.
Vanuit Tautenberg werd ook een zeer fraai en gedetailleerd spectrum van de vuurbol vastgelegd.
Gezien onze grote afstand tot dit event en de vele goede Tsjechische opnamen onderneemt de Dutch Meteor Society geen verdere (reken)actie aan deze vuurbol. Eventueel nog binnenkomende opnamen worden aan de Tsjechen beschikbaar gesteld om mee te draaien in de grote set.

Twee maal raak en twintig (!) maal in Tsjechië. De vuurbol van 27 october verscheen vanuit ons land zowat óp de oostelijke horizon.

Tauriden zeer actief!

CAMS impressie oktober 2022

In de maand oktober 2022 werden met CAMS in totaal ruim 9700 banen vastgelegd. Door het veelvuldig zonnige en nazomerachtige weer kon in 30 van de 31 nachten resultaat worden behaald.

De Orioniden en de Tauriden hadden zoals altijd een belangrijk aandeel in deze score. Vooral de Tauriden lieten zich eind oktober niet onbetuigd.
We geven alvast een radiantplot van de 3626 banen die zijn vastgelegd in het post-Orionidenmaximum tot het einde van de maand (23 – 31 oktober).

In het volgende nummer van Radiant een uitvoeriger terugblik op deze bijzondere maand, mede dankzij een bijzondere Tauriden terugkeer.

Ook all-sky stations oogstten

Op 19 oktober werd de 100e meervoudig gefotografeerde vuurbol van dit jaar vastgelegd. Maar ook qua vuurbollen lieten de Tauriden zich niet onbetuigd. Tussen 19 oktober en 5 november werden maar liefst 15 vuurbollen meervoudig gefotografeerd waaronder veel Zuidelijke Tauriden. De foto’s geven een impressie van één van de vele fraaie simultaanopnamen.